Trung Quốc mạnh tay quản lý trẻ em dùng internet

Bước đi mới của Trung Quốc

Ngoài những tiện ích và cơ hội tiếp cận với thế giới thông tin rộng lớn mà sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin mang lại qua nhiều loại thiết bị kết nối Internet như điện thoại thông minh, máy tính bảng, tivi..., tình trạng nghiện Internet, đặc biệt là trong trẻ em đang trở thành mối lo thường trực của không ít các bậc phụ huynh và nhiều quốc gia trên thế thời.

Việc kiểm soát hành vi lên mạng, nhằm hạn chế những tác động tiêu cực của Internet tới thể chất và tinh thần của trẻ vị thành niên là việc làm không mới ở Trung Quốc. Ít nhất từ năm 2019, các văn bản quy định và chiến dịch hành động trên thực tế nhằm hạn chế trẻ lên mạng và chơi trò chơi điện tử đã được đưa ra và thực hiện ở nước này.

Cụ thể, vào tháng 3/2019, Cục Quản lý Không gian mạng Quốc gia Trung Quốc (CAC) đã cho ra mắt thử nghiệm “Hệ thống chống nghiện Internet dành cho thanh thiếu niên” hay “chế độ thanh thiếu niên” trên các nền tảng video ngắn và nền tảng phát trực tiếp (livestream) lớn. Hệ thống này được dùng để điều chỉnh hành vi trực tuyến của trẻ vị thành niên về thời gian, thời lượng, chức năng sử dụng và nội dung trình duyệt.

Sau hơn 4 năm thực hiện, CAC đánh giá mô hình này đã đóng vai trò tích cực trong việc giảm các tác động tiêu cực của nghiện Internet và thông tin xấu độc đối với trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, trên thực tế, hệ thống này đã bộc lộ một số hạn chế cần được nâng cấp và hoàn thiện, như khó xác nhận danh tính người dùng, không thể xác định và lọc chính xác nội dung không phù hợp với trẻ vị thành niên, các thách thức về bảo mật dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư, cụ thể là nhiều trẻ vẫn đăng nhập được vào trò chơi bằng cách dùng tài khoản và chứng minh thư của cha mẹ. Trong bối cảnh đó, “Hướng dẫn thiết lập chế độ vị thành niên trên Mobile Internet” – văn bản kiểm soát thời gian người dưới 18 tuổi sử dụng thiết bị di động thông minh truy cập Internet đã ra đời và đang lấy ý kiến rộng rãi trong công chúng ở Trung Quốc.

Quy định mới này được đánh giá là nghiêm ngặt hàng đầu thế giới, khi yêu cầu các nhà cung cấp phải xây dựng các chương trình dành riêng cho “chế độ vị thành niên”, ngăn chặn người dùng dưới 18 tuổi truy cập Internet trên thiết bị di động từ 22h hôm trước đến 6h sáng hôm sau, quản lý thời gian sử dụng điện thoại thông minh ở trẻ em, trong đó cho phép thời gian tối đa 40 phút/ngày đối với trẻ dưới 8 tuổi.

Người dùng 16-18 tuổi cũng chỉ có 2 giờ và trẻ 8-16 tuổi sẽ có một giờ/ngày. Quy định được cho là nhằm tạo ra một môi trường mạng an toàn và lành mạnh cho trẻ vị thành niên với 3 tầng bảo vệ trên cả phần cứng và phần mềm, thông qua kết hợp giữa ứng dụng (APP), thiết bị đầu cuối thông minh và cửa hàng ứng dụng.

Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc đưa ra các quy định này, mà là sự cụ thể hóa các quy định trước đó với các biện pháp thực thi nghiêm ngặt và chặt chẽ hơn. Do gần như tất cả các nhà cung cấp đều là nội địa, vì vậy việc yêu cầu các nhà mạng, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ điều chỉnh kỹ thuật, tạo nền tảng quản lý để buộc trẻ vị thành niên tuân thủ, là điều không khó ở Trung Quốc.

Ngoài ra, khi cơ quan chức năng đưa ra các quy định, doanh nghiệp nước này thường sẽ chấp hành nghiêm và người dân đồng tình ủng hộ cao, nhất đây lại là giải pháp đẩy lùi tệ nạn nghiện mạng, nghiện game ở giới trẻ vốn đang khá nhức nhối ở Trung Quốc.

Phản hồi từ dư luận

Mặc dù chưa chính thức thực hiện, nhưng sự ra đời của quy định mới đã ngay lập tức nhận được sự quan tâm của dư luận, bởi ngoài bảo vệ trẻ vị thành niên, nó còn có thể gây thiệt hại cho nhà mạng và các nhà cung cấp. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích ngành Internet ở Trung Quốc, việc ban hành văn bản mới ít tác động đến các công ty hơn những gì người ngoài ngành nghĩ. Ví dụ, ngành công nghiệp trò chơi đã phải cam kết ngăn chặn tình trạng nghiện game ở trẻ vị thành niên từ trước, trong khi trẻ vị thành niên có khả năng chi tiêu hạn chế, không đóng góp nhiều về mặt doanh thu đối với doanh nghiệp.

Ông Trương Nguy (Zhang Wei), Phó chủ tịch phụ trách mảng Giải trí tương tác của hãng Tencent (Tencent Interactive Entertainment), cho biết tại Hội nghị ngành công nghiệp Giải trí số Quốc tế Trung Quốc năm 2023, rằng trong quý I/2023 thời gian chơi trò chơi của trẻ vị thành niên ở Trung Quốc của hãng này chỉ chiếm 0,4%, giảm mạnh 96% so với cùng kỳ năm 2020. Cả thời lượng chơi và doanh thu trò chơi của đối tượng này cũng duy trì ở mức rất thấp trong thời gian dài.

Trong một hội nghị mới đây, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành nền tảng mạng xã hội chia sẻ clip Bilibili của Trung Quốc Trần Duệ (Chen Rui) đã tiết lộ, theo số liệu thống kê từ năm 2021, người dùng dưới 18 tuổi chỉ chiếm khoảng 1% doanh thu trò chơi của Bilibili. Cũng trong năm 2021, báo cáo tài chính 6 tháng đầu năm của Shengqu Games, một nhà phát triển, điều hành và phát hành trò chơi trực tuyến ở Trung Quốc, tính đến nửa đầu năm 2021, người dùng dưới 18 tuổi đã đăng ký trên các nền tảng tự vận hành chỉ chiếm 0,9% và tổng số lần nạp tiền chiếm 0,009%.

Tuy nhiên, một số nền tảng hoạt động chủ yếu dựa vào quảng cáo, bỏ phiếu bình chọn, thành lập các nhóm dành cho người hâm mộ hay trò chuyện nhóm theo chủ đề... dảnh cho đối tượng vị thành niên, sẽ cần có những điều chỉnh và thay đổi trước các yêu cầu mới do giảm tương tác và theo dõi rõ rệt.

Trong khi đó, theo giới luật sư, với việc tăng cường các yêu cầu đối với các công ty thiết bị di động đầu cuối và đưa “chế độ vị thành niên” thành một yêu cầu bắt buộc đối với các thiết bị này, quy định mới sẽ giúp trẻ vị thành niên được cung cấp nội dung phù hợp với lứa tuổi hơn ngay từ nguồn, tạo môi trường phát triển lành mạnh hơn cho trẻ. Đồng thời, thúc đẩy các nền tảng của nhà cung cấp dịch vụ cải thiện khả năng bảo vệ trẻ vị thành niên và phát triển các nội dung chất lượng cao phục vụ đối tượng này.

Lộ trình dài hơi của chính phủ Trung Quốc

Theo “Báo cáo nghiên cứu quốc gia năm 2021 về tình hình sử dụng Internet của trẻ vị thành niên” ở Trung Quốc, số người dùng Internet tuổi vị thành niên ở nước này là 191 triệu, xu hướng trẻ vị thành niên truy cập Internet ngày càng trẻ hóa là rất rõ rệt, tỷ lệ phổ cập Internet trong nhóm đối tượng này lên tới 96,8%. Về môi trường truy cập, 90,7% cư dân mạng vị thành niên sử dụng điện thoại di động để vào Internet; 86,7% sở hữu thiết bị kết nối Internet của riêng mình; tỷ lệ thường xuyên chơi trò chơi và xem video ngắn trực tuyến lên tới 62,3% và 47,6%.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc giảm thiểu những tác động tiêu cực từ thông tin xấu, độc lan truyền trên mạng; các nguy cơ tiềm ẩn hay cạm bẫy khó nhận biết do trẻ em chưa có đủ kỹ năng để tự bảo vệ mình khi tham gia hoạt động trên không gian mạng, từ năm 2019 đến nay, hàng loạt quy định trong lĩnh vực này đã được thực thi ở Trung Quốc.

Ngoài việc thử nghiệm “Hệ thống chống nghiện Internet dành cho thanh thiếu niên” hay “chế độ thanh thiếu niên” của CAC, Trung Quốc đã lần lượt cho ra đời nhiều văn bản khác. Ví dụ, Thông tư ngăn chặn trẻ vị thành niên nghiện game online vào tháng 10/2019, trong đó cấm các nhà cung cấp trò chơi trực tuyến cung cấp dịch vụ cho trẻ vị thành niên từ 10h tối đến 8h sáng hôm sau. Trẻ có thể chơi game online tổng cộng không quá 3 giờ trong các ngày nghỉ và 1,5 giờ vào các ngày thường, đồng thời hạn chế số tiền nạp thẻ trò chơi.

Năm 2021, Trung Quốc tiếp tục cấm người dưới 18 tuổi chơi trò chơi trực tuyến các ngày trong tuần, chỉ được chơi không quá 1h/ngày vào thứ Sáu, thứ Bảy, Chủ nhật và các ngày nghỉ lễ. Từ năm 2021, mỗi khi đến dịp nghỉ Hè, Trung Quốc lại triển khai chiến dịch dẹp sạch môi trường mạng cho trẻ vị thành niên. Không chỉ vậy, cũng trong năm 2021, “Luật bảo vệ trẻ vị thành niên” của Trung Quốc sau khi sửa đổi đã bổ sung riêng một chương về bảo vệ trẻ vị thành niên trong môi trường mạng.

Đầu năm 2022, Tổng cục Phát thanh và Truyền hình Quốc gia Trung Quốc cho biết, sẽ tăng cường quản lý các video ngắn trực tuyến, nhằm ngăn chặn tình trạng gây nghiện ở trẻ vị thành niên. Cùng năm, nước này đã lần thứ 2 lấy ý kiến công chúng về “Điều lệ bảo vệ trẻ vị thành niên trên Internet”. Hồi tháng 7 vừa qua, Bộ Tư Pháp và CAC cho biết sẽ đẩy nhanh tiến trình lập pháp văn bản này sau khi sửa đổi và hoàn thiện. Theo lãnh đạo bộ này, việc xây dựng “Điều lệ bảo vệ trẻ vị thành niên trên Internet” đã được đưa vào chương trình xây dựng luật của Chính phủ Trung Quốc năm 2023.

Mặc dù vẫn biết việc bảo vệ trẻ vị thành niên trong môi trường mạng bằng các quy định và công nghệ không phải là sách lược vạn năng mà chỉ mang tác dụng nhất định. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn muốn thông qua cả pháp luật, gia đình và nhà trường dựng nên một mạng lưới dày và chắc để bảo vệ trẻ vị thành niên, thế hệ tương lai của đất nước, trước môi trường mạng Internet đầy mê hoặc và cám dỗ.