Tổng thống Mỹ Joe Biden thăm Canada: Tìm kiếm một đồng minh “mạnh mẽ hơn”

Chuyến thăm Canada chính thức đầu tiên của Tổng thống Biden

Trong lịch sử, Canada luôn là điểm đến được lựa chọn cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên của các đời tổng thống Mỹ, ngoại trừ hai ông Jimmy Carter và Donald Trump. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã hai lần ngăn cản ông Biden thực hiện chuyến thăm nước láng giềng phía Bắc. Đây là chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông Biden tới Canada kể từ khi nhậm chức năm 2021 và đúng đây là lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ có một Tổng thống Mỹ thăm Canada và ở lại qua đêm, cho thấy tầm quan trọng của chuyến đi trong quan hệ giữa hai nước. Mặc dù chuyến đi lần này được xem là muộn màng, nhưng nhiều chuyên gia lại cho rằng bây giờ là thời điểm thích hợp để xem xét các vấn đề cấp bách mà cả hai nước đang đối mặt.

Có thể nói rằng chuyến đi này sẽ mang lại cơ hội để hai bên cùng đánh giá và đi tới cải thiện các mối quan hệ khi cả hai vừa là đồng minh, là láng giềng và đối tác thương mại quan trọng của nhau. Trước những bất ổn toàn cầu ngày càng tăng, hai bên sẽ tiếp tục phối hợp để cùng bảo vệ lục địa cũng như các giá trị chung và tạo ra nhiều cơ hội hơn cho người dân cùng doanh nghiệp ở hai bên biên giới.

2 bên sẽ thảo luận gì trong cuộc gặp song phương?

Chuyến thăm của ông Biden đến Canada được đánh giá có ý nghĩa quan trọng đối với quan hệ hai nước. Trước và trong chuyến thăm, giới chức cũng như truyền thông hai nước đều dành những ngôn từ tốt đẹp nhất nói về hai nhà lãnh đạo và quan hệ Mỹ-Canada nhưng trên thực tế, những vấn đề được nêu trên bàn đàm phán hết sức khó khăn và hóc búa.

Nội dung thảo luận chính bao gồm một số vấn đề toàn cầu như chính sách đối với Trung Quốc, cuộc khủng hoảng tại Ukraine, Haiti, chống biến đổi khí hậu…

Ngoài ra, lãnh đạo hai nước cũng tập trung vào một số vấn đề song phương như giải quyết vấn đề biên giới và chính sách nhập cư, quan hệ thương mại liên quan đến Đạo luật giảm lạm phát và một số dự án khai thác năng lượng, khoáng sản, tăng chi tiêu quốc phòng và nâng cấp Bộ Tư lệnh phòng thủ Bắc Mỹ (NORAD), cơ chế hợp tác quân sự đặc biệt giữa hai nước…

Tuy nhiên, mức độ ưu tiên đối với từng vấn đề và trong mỗi vấn đề có các khác biệt nhất định, liên quan trực tiếp đến lợi ích cụ thể của từng quốc gia.

Thậm chí, một vấn đề nhiều khả năng không được Mỹ nhắc đến nhưng lại là mối quan tâm không chỉ của lãnh đạo mà còn cả người dân quốc gia láng giềng Canada, đó là vai trò của Canada trong chính sách của Chính quyền Biden.

Mỹ muốn Canada tập trung hơn vào chi tiêu quốc phòng

Trong bối cảnh tình hình thế giới có rất nhiều thay đổi, Mỹ hiện đang yêu cầu Canada thực hiện nhiều hơn và nhanh hơn trong các vấn đề như chị vừa nêu đó là chi tiêu quốc phòng, di cư và Haiti.

Mặc dù là Canada là đồng minh thân cận của Mỹ nhưng không phải vấn đề nào Canada cũng có thể sẵn sàng đáp ứng được những mong muốn của Mỹ.

Giới chức Mỹ đã rất hoan nghênh việc Canada sẽ tăng chi tiêu quốc phòng thêm 15 tỷ đô la hoặc 40% trong những năm tới. Ngoài ra, Canada cũng cam kết sẽ mua máy bay chiến đấu F-35 và hiện đại hóa Bộ Tư lệnh phòng không Bắc Mỹ. Canada đã đưa ra lộ trình hiện đại hóa Bộ Tư lệnh phòng không Bắc Mỹ trong vòng 20 năm, tuy nhiên, phía Mỹ đang thúc giục nước này thực hiện sớm hơn.

Trong vấn đề Haiti, Mỹ đang gây sức ép với Canada để đưa ra quyết định liệu nước này có đứng đầu lực lượng bình ổn đa quốc gia ở Haiti hay không trong bối cảnh quốc gia này đang đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng bao gồm khả năng sụp đổ của chính quyền, bầu cử bị trì hoãnh, bạo lực hoành hành và thảm họa nhân đạo dẫn tới tình trạng di cư của người dân Haiti.

1 vấn đề nữa đáng chú ý giữa hai nước đó là di cư. Canada và Mỹ đang phải chịu áp lực giải quyết vấn đề nhập cư trái phép ngày càng tăng. Dòng người xin tị nạn từ Mỹ vào Canada đã tăng đột biến, tới gần 40.000 vào năm ngoái, nhiều người đi qua cửa khẩu không chính thức như Đường Roxham trên biên giới Quebec-Vermont. Phía Mỹ cũng đưa ra số liệu thống kê cho thấy số người tìm cách vượt biên trái phép từ Canada vào Mỹ đã tăng gấp đôi trong thời gian qua.

Nhưng điều này, theo các chuyên gia, không phải là vấn đề dễ dàng giải quyết bởi Canada và Mỹ có đường biên giới trên bộ dài nhất thế giới, gần 9.000km, nên không thiếu các điểm giao cắt không chính thức, trong khi dòng người tị nạn từ nhiều nơi đổ về ngày càng tăng.

Khơi thông dòng chảy thương mại

Khơi thông dòng chảy thương mại tự do giữa Canada và Mỹ cũng là vấn đề quan trọng đối với cả hai nước. Mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Canada lâu nay vẫn còn tồn tại nhiều bất đồng, trong đó có việc Washington khấu trừ thêm thuế cho các loại ô-tô điện do các công nhân Mỹ chế tạo, Canada đánh thuế đối với những tập đoàn công nghệ có trụ sở tại nước này, thuế nhập khẩu đánh vào gỗ xẻ mềm, tấm pin năng lượng mặt trời...

Cuối năm 2021, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã chỉ thị giới chức kinh tế có lập trường cứng rắn hơn về các vấn đề thương mại trong bối cảnh tranh chấp với Mỹ ngày càng tăng.

Tuy nhiên, những bất đồng này đã bị lu mờ trước những thách thức lớn trên toàn cầu mà hai nước đang phải đối mặt. Bởi thế, Hiệp định Thương mại tự do Mỹ-Canada-Mexico (USMCA) được cho là một "trụ cột cơ bản" trong nỗ lực của Washington và Ottawa thúc đẩy hợp tác vì lợi ích chung.

Canada mong muốn tăng cường hợp tác với Mỹ trong một số lĩnh vực như xe điện, ô-tô, khoáng sản... Canada hiện phụ thuộc rất nhiều vào quan hệ thương mại với Mỹ. Mối quan hệ này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động, trong đó có cuộc xung đột Ukraine. Thúc đẩy thương mại khu vực Bắc Mỹ giúp các nước trong khu vực giảm bớt sự phụ thuộc vào nhập khẩu từ các nơi khác trên thế giới, đặc biệt là linh kiện bán dẫn từ các quốc gia châu Á.

Dù còn một số khúc mắc, song với hàng loạt vấn đề quan trọng trong quan hệ tương hỗ và chiến lược của hai quốc gia vừa là láng giềng, vừa là đồng minh, Mỹ và Canada đang tận dụng mọi cơ hội để cải thiện mối quan hệ lợi ích. Trong bối cảnh những bất ổn toàn cầu ngày càng tăng, hai bên tiếp tục phối hợp để cùng bảo vệ các giá trị chung, vì lợi ích của cả hai phía.