Quan hệ EU - Anh sóng gió trở lại vì vấn đề Bắc Ireland trong thoả thuận Brexit

Phát biểu tại cuộc họp đầu tiên của Hội đồng Liên nghị viện Anh - châu Âu tổ chức trong ngày 12/5 tại Brussels, Phó Chủ tịch Uỷ ban châu Âu, Maros Sefcovic lên tiếng chỉ trích các động thái gần đây từ phía chính phủ Anh liên quan đến điều khoản Bắc Ireland trong thỏa thuận Brexit.

Theo ông Sefcovic, từ khi Brexit có hiệu lực, phía EU đã nhiều lần đưa ra các đề xuất có tính thực tiễn cao nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong việc thực thi điều khoản Bắc Ireland trong thỏa thuận, cụ thể là việc đơn giản hóa các thủ tục thông quan hàng hóa từ các vùng lãnh thổ khác của Vương quốc Anh sang Bắc Ireland, nhưng đổi lại là sự thiếu thiện chí từ phía Anh.

Theo điều khoản Bắc Ireland trong thỏa thuận Brexit được EU và Vương quốc Anh ký kết cuối năm 2019, nhằm giữ cho lưu thông hàng hóa và con người trên đảo Ireland giữa tỉnh Bắc Ireland thuộc Anh và nước CH Ireland thuộc Liên minh châu Âu được thông suốt, qua đó bảo vệ tiến trình hòa bình trên đảo, phía EU chấp nhận để Bắc Ireland ở lại trong Liên minh thuế quan châu Âu nhưng yêu cầu thiết lập một đường biên giới trên biển Ireland. Ngoài ra, phía châu Âu cũng yêu cầu kiểm tra nhiều mặt hàng, đặc biệt là thực phẩm, vận chuyển từ các phần còn lại của Vương quốc Anh sang Bắc Ireland nhằm bảo vệ thị trường chung châu Âu.

Tuy nhiên, phía chính phủ Anh ngày càng phản đối việc thực thi điều khoản này khi cho rằng Bắc Ireland là lãnh thổ thuộc Vương quốc Anh nên việc hàng hóa trong nước Anh đến Bắc Ireland phải chịu sự kiểm duyệt của EU là không chấp nhận được. Ngoài ra, các đảng phái phản đối việc tách Bắc Ireland khỏi Vương quốc Anh cũng gây sức ép lớn nhằm xóa bỏ điều khoản này vì cho rằng điều này về lâu dài sẽ chia tách Bắc Ireland khỏi Vương quốc Anh.

Tình hình trở nên đặc biệt căng thẳng khi trong tuần trước, đảng Sinn Fein, vốn từng là cánh chính trị của lực lượng vũ trang theo đường lối ly khai IRA - Quân đội Cộng hòa Ireland, giành chiến thắng lịch sử trong cuộc bầu cử địa phương tại Bắc Ireland, làm dấy lên lo ngại rằng phong trào đòi độc lập cho Bắc Ireland và sát nhập vùng lãnh thổ này vào nước Cộng hòa Ireland sẽ bùng phát trở lại, đe dọa tiến trình hòa bình được thiết lập hơn 2 thập kỷ qua tại Bắc Ireland cũng như sự toàn vẹn của Vương quốc Anh.

Đứng trước nguy cơ này, trong những ngày qua nhiều quan chức cấp cao trong chính phủ Anh như Ngoại trưởng Liz Truss đã đưa ra các tuyên bố cứng rắn cho biết phía Anh không thể tiếp tục chấp nhận điều khoản Bắc Ireland trong thỏa thuận Brexit và sẵn sàng đơn phương xóa bỏ điều khoản này.

Phát biểu tại Brussels trong ngày 12/05, Bộ trưởng Nội các Anh, ông Michael Ellis tiếp tục thể hiện quan điểm không khoan nhượng trong vấn đề Bắc Ireland.

Những tranh cãi này đang khiến quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh căng thẳng trở lại. Đầu tuần này, nhiều lãnh đạo của EU đã chỉ trích phía Anh gây mâu thuẫn vào thời điểm các nước phương Tây cần sự đoàn kết để ứng phó với cuộc chiến tại Ukraine.

Đồng thời, phía EU cũng cảnh báo sẽ phản ứng cứng rắn và kiên quyết nếu chính phủ Anh đơn phương hủy bỏ điều khoản Bắc Ireland. Một trong những biện pháp mà châu Âu có thể sử dụng là kích hoạt điều 16 trong thỏa thuận Brexit nhằm tiến tới tái áp đặt thuế quan lên các mặt hàng xuất khẩu của Anh hoặc đóng băng các thỏa thuận thương mại giữa hai bên.