Những điểm "yên tĩnh tự nhiên" ít ỏi trên Trái Đất

Sự yên tĩnh có thể đang quay trở lại. "Có thể nói, do những đợt cách ly xã hội, một điều đặc biệt đã xảy ra: Giờ đây, nhiều người đã biết đến sự yên tĩnh" - nhà sinh thái học âm thanh Gordon Hempton nói. Dự án "One square inch of silence" của ông Hempton tại Công viên quốc gia Olympic năm 2005 đã thu hút sự chú ý lớn, khi đánh giá đây là nơi yên tĩnh nhất nước Mỹ.

Hempton cũng là nhà đồng sáng lập "Quiet Parks International" (QPI), một tổ chức phi chính phủ đặt mục tiêu đưa sự yên tĩnh của thiên nhiên đến với người dân trên toàn thế giới, bằng cánh đánh giá và bảo vệ những nơi bình yên. 

Khi yên tĩnh có tính chữa lành

Đầu tháng 6 năm nay, QPI đã cấp chứng chỉ cho "Công viên đô thị yên tĩnh" đầu tiên của thế giới, tại nơi có mật độ dân số thuộc hàng cao nhất thế giới. Nằm ngay phía bắc Đài Đắc, Đài Loan (Trung Quốc), Công viên quốc gia Dương Minh Sơn có diện tích hơn 110 km2, nổi tiếng với suối nước nóng, núi non và những loài chim đặc hữu.

"Công viên đô thị yên tĩnh đem đến vẻ đẹp thiên nhiên và sự tĩnh tâm thường ngày, cho những người khao khát sự yên tĩnh" - ông Vikram Chauhan, chủ tịch QPI chia sẻ.

Thay vì yên lặng hoàn toàn, yên tĩnh tự nhiên được định nghĩa là âm thanh của tự nhiên, không có âm thanh nhân tạo. Mục tiêu của QPI là tìm ra và chứng nhận 50 công viên đô thị yên tĩnh trên thế giới trong những năm tới, ngoài các công viên hoang dã yên tĩnh.

Việc công viên quốc gia Dương Minh Sơn nhận được chứng nhận của QPI có vai trò đặc biệt trong thời dịch bệnh, khi nhiều người - đặc biệt là cư dân sống ở thành phố, nơi thường bị ô nhiễm âm thanh - lần đầu trong đời được trải nghiệm sự yên tĩnh một cách tương đối.

Năm ngoái, QPI chứng nhận sông Zabalo ở Ecuador là công viên hoang dã yên tĩnh đầu tiên. Các "ứng viên" tiềm năng tiếp theo của danh sách công viên đô thị yên tĩnh nằm ở New York (Mỹ), Miami (Mỹ) và Stockholm (Thụy Điển).

Không còn nơi nào trên Trái Đất thực sự yên tĩnh. Ông Hempton cho biết những tiếng động do con người tạo ra, thường dưới dạng di chuyển (đường cao tốc, đường sắt, hàng không, đường thủy) đã xâm chiếm mọi ngóc ngách của thế giới. 

Tuy nhiên, QPI sử dụng nhiều tiêu chuẩn tĩnh lặng khác nhau để đánh giá các công viên hoang dã và đô thị. Những nghiên cứu âm thanh định kỳ sẽ được thực hiện sau khi cấp chứng chỉ, để đảm bảo các công viên duy trì được tiêu chuẩn của QPI.

Tất nhiên, thanh âm của tự nhiên sẽ có sự thay đổi về decibel - hãy tưởng tượng tiếng sóng trên bãi biển hay tiếng ếch. Nhưng theo Ulf Bohman - Giám đốc điều hành mảng Công viên đô thị yên tĩnh (UQP), mục tiêu đặt ra là âm thanh không cao hơn 45 decibel, tương đương mức nói chuyện trong thư viện.

Sự ảnh hưởng của ô nhiễm tiếng ồn với con người đã được nghiên cứu rộng rãi, và được xác nhận là nguyên nhân của nhiều vấn đề về sức khỏe, từ căng thẳng, rối loạn giấc ngủ, đến cao huyết áp và bệnh tim mạch.

Sự yên tĩnh tự nhiên có thể đem lại những cảm xúc tuyệt diệu cho con người. Âm thanh của rừng cây, của tán lá chuyển động trong không khí trong lành, tiếng chim hót, hay tiếng sóng vỗ bờ rì rào... đem lại sự an ủi và xoa dịu tâm hồn. Chúng giúp giảm căng thẳng và lo lắng, giúp con người thư giãn và suy nghĩ tích cực, rõ ràng hơn, cũng như tái tạo năng lượng.

Khi con người học cách lắng nghe

Theo PGS Jesse Barber (Khoa Khoa học Sinh học, Đại học Bang Boise, Idaho, Mỹ), những nơi yên tĩnh tự nhiên cũng rất quan trọng với động vật. "Tiếng ồn do con người tạo ra làm ảnh hưởng tới khả năng nghe âm thanh quan trọng của động vật, như tiếng đồng loại, tiếng chim hót. Điều này làm thay đổi cuộc sống và có thể làm rối loạn khả năng sinh sản của chúng" - ông cho biết.

"Ở Mỹ, các khu vực có tiềm năng đem lại trải nghiệm lặng yên là vùng ít có máy bay đi qua và cách xa âm thanh của những phương tiện giao thông thác", ông Les Blomberg, Giám đốc Điều hành Noise Pollution Clearinghouse (NPC), một tổ chức phi chính phủ tìm kiếm và lập bản đồ những nơi yên tĩnh tự nhiên cuối cùng còn sót lại ở nội địa Mỹ.

Nghiên cứu của NPC cho thấy những nơi như Boundary Waters Canoe phía bắc Minnesota và khu phức hợp hoang dã Bob Marshall ở phía tây Montana là các điểm yên tĩnh tự nhiên ít ỏi còn tồn tại. Theo ông Blomberg, các bang cực bắc nước Mỹ thường có nhiều không gian dạng này hơn.

Hempton cho biết tại Mỹ, công viên quốc gia Haleakalā ở Maui (miệng núi lửa ở đây được ông coi là nơi yên tĩnh nhất trên Trái Đất), công viên quốc gia Glacier, công viên quốc gia Big Bend đang được QPI xem xét để cấp chứng nhận Công viên hoang dã yên tĩnh.

Trên thế giới, công viên quốc gia đảo Elk ở Canada, công viên quốc gia Białowieża ở phía đông Ba Lan, và khu bảo tồn quốc gia Río Clarillo ở Chile cũng đang nằm trong quá trình đánh giá.

"Khi một nơi được công nhận là công viên yên tĩnh, điều này sẽ làm thay đổi hành vi, giống như cách mọi người biết về tầm quan trọng của việc tái chế thông qua giáo dục và nhận thức" - Kenya Williams, nghiên cứu sinh ngành quy hoạch đô thị và sinh thái học âm thanh tại Đại học bang Portland, chia sẻ. Là cố vấn cho QPI, Williams tin rằng một sự thay đổi về văn hóa sẽ giúp mọi người tôn trọng và đề cao sự yên tĩnh ở các khu vực đô thị.

QPI hy vọng rằng, khi danh sách công viên của mình tăng lên, những người mong muốn tiếp cận với sự yên tĩnh của tự nhiên sẽ có cơ hội đạt được điều này dễ dàng hơn.

Ông Hempton nhìn nhận: "Chúng tôi không nói rằng sự yên tĩnh thích hợp với mọi cá nhân, và bất cứ ai cũng nên trải nghiệm điều đó, nhưng tôi cảm thấy việc có lựa chọn sẽ giúp tăng chất lượng cuộc sống."