Loại thuốc mới ngăn không mắc COVID-19 nặng trong 18 tháng

Hãng AstraZeneca mới đây đã công bố kết quả thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3, giai đoạn thử nghiệm cuối cùng trước khi thuốc được phê duyệt, cho thấy liệu pháp điều trị COVID-19 mới của hãng, có tên AZD7442, hiệu quả trong ngăn chặn mắc COVID-19 nặng hoặc tử vong trong thời gian tới 18 tháng.

AZD7442 chứa các kháng thể, vốn được sản xuất tự nhiên trong cơ thể để phản ứng với nhiễm COVID-19 hoặc được cơ thể sản sinh sau khi tiêm vaccine. Chúng hoạt động bằng cách nhận diện những phần cụ thể của virus SARS-CoV-2, rồi tấn công chúng trực tiếp, hoặc ngăn cản virus hoạt động và “dán nhãn” để chúng bị tiêu diệt bởi những thành phần khác của hệ miễn dịch.

Sau khi hoàn thành việc tiêu diệt virus, các kháng thể vẫn còn trong cơ thể một khoảng thời gian, tạo nên một phần bộ nhớ miễn dịch của chúng ta. Nếu kháng nguyên lại xuất hiện, các kháng thể có thể “ra tay” ngay.

Phương pháp điều trị mới AZD7442 sử dụng các kháng thể đặc biệt được gọi là kháng thể đơn dòng. Đây là những kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm, mô phỏng khả năng phòng thủ tự nhiên của cơ thể - trong trường hợp này là mô phỏng phản ứng của hệ miễn dịch với COVID-19

Việc phát triển nhân tạo các kháng thể để chống bệnh tật không phải là một kỹ thuật mới. Công nghệ này đã được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh, bao gồm bệnh bạch cầu, ung thư vú và lupus. Thậm chí đây cũng không phải lần đầu tiên kỹ thuật này được sử dụng để trị bệnh COVID-19. Liệu pháp kháng thể đơn dòng trị COVID đầu tiên đã được phê duyệt tại Anh từ tháng 8/2021.

Tuy nhiên loại thuốc mới của AstraZeneca đã được phát triển với tính năng mới ưu việt, cho phép duy trì kháng thể chống COVID-19 trong cơ thể trong thời gian dài hơn.

Cơ chế hoạt động của thuốc

AZD7442 là một hỗn hợp của hai kháng thể đơn dòng - tixagevimab và cilgavimab - được thiết kế để giảm mức độ nghiêm trọng của việc nhiễm virus SARS-CoV-2 và do đó ngăn ngừa bị bệnh nặng.

Cả hai kháng thể này liên kết với các phần khác nhau của các protein gai bao phủ bề mặt virus SARS-CoV-2 vốn là thứ virus sử dụng để lây nhiễm vào tế bào. Người ta cho rằng việc gắn vào các protein này là thứ mang lại tác dụng cho thuốc, vì điều này ngăn virus có thể xâm nhập vào bên trong tế bào và nhân bản.

Hai kháng thể đơn dòng trong hỗn hợp trên được phát triển dựa trên các kháng thể được lấy từ những bệnh nhân sống sót sau mắc COVID-19. Các nhà khoa học tại AstraZeneca đã lấy mẫu máu của bệnh nhân và phân lập các tế bào B (tế bào miễn dịch), là nhà máy sản xuất kháng thể của cơ thể người. Sau đó, họ phát triển thêm các tế bào B này trong phòng thí nghiệm và sử dụng chúng để tạo ra một lượng lớn hai kháng thể mà họ đã xác định là nhắm mục tiêu cụ thể vào protein gai của SARS-CoV-2.

Nhưng sự khác biệt chính giữa phương pháp điều trị này và các phương pháp điều trị kháng thể khác là trong AZD7442, các kháng thể đã được sửa đổi để chúng tồn tại trong cơ thể lâu hơn.

Các nghiên cứu sử dụng kháng thể được sửa đổi tương tự chống lại một loại virus hô hấp khác đã chỉ ra rằng cách tiếp cận này mang lại sự bảo vệ lâu dài, mức độ bảo vệ có độ bền gấp ba lần các kháng thể thông thường. Các nhà nghiên cứu tại AstraZeneca hy vọng rằng một liều AZD7442 có thể bảo vệ con người trong từ 12 đến 18 tháng khỏi mắc COVID nghiêm trọng, mặc dù chúng ta sẽ phải chờ xem chính xác thời gian bảo vệ kéo dài bao lâu.

Kết quả thử nghiệm cho thấy trong số 407 người dùng AZD7442, 18 người phát triển COVID nghiêm trọng hoặc tử vong, so với 37 / 415 người được dùng giả dược. Điều này cho thấy rằng những người trong nhóm AZD7442 ít có nguy cơ phát triển COVID nghiêm trọng hơn 50% so với những người dùng giả dược.

Thử nghiệm cũng xem xét cụ thể những bệnh nhân được điều trị nhanh chóng - nghĩa là trong vòng năm ngày kể từ khi các triệu chứng của họ bắt đầu. Trong nhóm này, AZD7442 giảm 67% nguy cơ mắc bệnh nặng hoặc tử vong, cho thấy rằng điều trị sớm với AZD7442 mang lại hiệu quả bảo vệ cao hơn.

Tuy nhiên, cần lưu ý là các kết quả được AstraZeneca công bố dường như chưa được các nhà khoa học khác xem xét chính thức. Vì vậy, bất kỳ phát hiện nào cũng cần được xử lý một cách thận trọng.

AZD7442 sẽ hữu ích như thế nào?

Những kết quả thử nghiệm cho thấy AZD7442 có thể là một công cụ có giá trị cho những bệnh nhân cần miễn dịch tức thì chống lại COVID-19, chẳng hạn như những người chưa đáp ứng với vaccine do hệ miễn dịch suy yếu hoặc những người thuộc các nhóm nguy cơ cao khác.

Khi xem xét AZD7442 có thể hữu ích như thế nào, điều quan trọng là phải xem xét thời điểm điều trị bệnh. Để ngăn ngừa bệnh nặng, các loại thuốc như AZD7442 cần được sử dụng sớm khi người bệnh nhiễm virus, trước khi phản ứng miễn dịch quá mức bắt đầu xảy ra. Nếu sử dụng quá muộn, các phương pháp điều trị nhắm trực tiếp vào virus như thế này sẽ không có khả năng mang lại nhiều lợi ích (không giống như những loại thuốc có thể kiểm soát tình trạng viêm và phản ứng quá mức của hệ miễn dịch, như dexamethasone hoặc tocilizumab).

Một ưu điểm của AZD7442 có thể giúp việc điều trị được triển khai sớm là thuốc này chỉ cần được tiêm vào cơ chứ không phải tiêm tĩnh mạch, giúp bệnh nhân dễ tiếp cận thuốc hơn vì không phải tới bệnh viện.

Tuy nhiên, các phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng nổi tiếng là tốn kém, và chi phí của AZD7442 vẫn chưa được công bố. Đây có thể là rào cản lớn nhất để thuốc có tác động lớn trên toàn thế giới, nếu giả sử rằng kết quả thử nghiệm giai đoạn 3 của thuốc được các cơ quan chức năng chấp thuận.