Kháng sinh - Cuộc chiến của tự nhiên

Nhóm Beta - Lactam

Đây là nhóm kháng sinh rất lớn và có lịch sử phát triển lâu dài.

Penicilin G là kháng sinh tự nhiên duy nhất còn sử dụng được chiết xuất từ môi trường nuôi cấy nấm Penicilium - đây là kháng sinh có phổ kháng khuẩn hẹp, cũng vì lẽ hẹp nên phản xạ bác sĩ lâm sàng rất ngại dùng.

Nhưng đừng bỏ quên vì cầu khuẩn Gram - dương chúng vẫn còn hiệu quả, đặc biệt là bệnh giang mai.

Nhóm Aminoglycosid

Đây là nhóm kháng sinh khá hay, chúng được phân lập từ mỗi trường nuôi cấy vi khuẩn. Nhóm kháng sinh dùng cho trực khuẩn Gram - âm (cơ chế hoạt động bằng ức chế tổng hợp protein).

Thuốc chiết xuất từ nấm Streptomyces: Streptomicin, Dihydrostreptomycin, Kanamycin, Neomycin, Paromomycin...

Thuốc chiết xuất từ nấm Microspora: Gentamicin, Sisimicin...

Streptomycin là kháng sinh đầu tiên trong nhóm aminoglycosid, có nguồn gốc từ Streptomyces griseus - nó cùng với Kanamycine là hai kháng sinh có phổ hẹp nhất trong nhóm này.

Đây là nhóm kháng sinh tác dụng trên trực khuẩn nên nếu nghi ngờ nhiễm nhóm vi khuẩn Gram - âm khác chúng ta nên chú ý.

Nhóm Macrolid

Một nhóm kháng sinh tiếp rất tự nhiên được phân lập từ môi trường nuôi cấy các chủng vi khuẩn. Nhóm này có 3 phân nhóm với cấu trúc Carbon khác nhau 14 - 15 - 16.

Cấu trúc 14 nguyên tử carbon: erythromycin, oleandomycin, roxithromycin, clarithromycin, dirithromycin.

Cấu trúc 15 nguyên tử carbon: azithromycin.

Cấu trúc 16 nguyên tử carbon: spiramycin, josamycin.

Đây là nhóm kháng sinh phổ hẹp tác dụng trên một số chủng Gram - dương và vi khuẩn không điển hình nên khi bạn nghi ngờ nhiễm vi khuẩn Gram - âm thì đừng chỉ định nhé.

Kháng sinh nhóm Lincosamid

Nhóm kháng sinh này bao gồm hai thuốc là: lincomycin và clindamycin, trong đó lincomycin là kháng sinh tự nhiên, clindamycin là kháng sinh bán tổng hợp từ lincomycin.

Kháng sinh lincosamid có tác dụng tốt trên một số chủng vi khuẩn kỵ khí, đặc biệt là B. fragilis. Thuốc có tác dụng tương đối tốt trên C. perfringens, nhưng có tác dụng khác nhau trên các chủng Clostridium spp.

Kháng sinh nhóm này chỉ tác dụng yếu hoặc không có tác dụng trên các chủng vi khuẩn không điển hình như M.pneumoniae hay Chlamydia spp, cũng không có tác dụng trên trực khuẩn Gram - âm hiếu khí. Việc dùng kháng sinh nhóm này cần rất chú ý và không được tự ý dùng.

Kháng sinh nhóm Peptid

Nhóm này gồm 3 phân nhóm nhỏ hiện dùng trong lâm sàng là Glycopeptid (vancomycin, teicoplanin), Polypetid (polymyxin, colistin), Lipopeptid (daptomycin).

Glycopeptid đang được sử dụng trên lâm sàng là vancomycin và teicoplanin. Đây là hai kháng sinh đều có nguồn gốc tự nhiên, có cấu trúc hóa học gần tương tự nhau.

Polypetid bao gồm polymyxin B (hỗn hợp của polymyxin B1 và B2) và colistin (hay còn gọi là polymyxin E). Các kháng sinh này đều có nguồn gốc tự nhiên.

Lipopeptid được sử dụng trên lâm sàng là daptomycin, đây là kháng sinh tự nhiên chiết xuất từ môi trường nuôi cấy Streptomyces roseosporus

Thuốc có tác dụng trên vi khuẩn Gram - dương hiếu khí và kỵ khí như staphylococci, streptococci, Enterococcus, Corynebacterium spp., Peptostreptococcus, Propionibacteria, Clostridium perfringens. Thuốc không có tác dụng trên trực khuẩn Gram - âm và Mycobacteria. Nên việc dùng kháng sinh nhóm này cần chú ý nhé. Đừng tự ý dùng khi chưa có ý kiến bác sỹ chuyên khoa.

Kháng sinh nhóm Cyclin

Kháng sinh chúng ta hay biết đến và được đưa vào điều trị từ rất lâu đó là tetracyclin nó là sản phẩm tự nhiên sản xuất bởi loài nấm Streptomyces.

Các kháng sinh nhóm cyclin có phổ kháng khuẩn rộng trên cả các vi khuẩn Gram - âm và Gram - dương, cả vi khuẩn hiếu khí và kỵ khí. Nhưng cũng đáng buồn là hiện nay tỷ lệ kháng tetracyclin của vi khuẩn gây bệnh cũng rất cao. Một số cyclin sử dụng sau như doxycyclin hay minocyclin có thể tác dụng được trên một số chủng vi khuẩn đã kháng với tetracyclin.

Việc dùng kháng sinh nhóm này cần rất cân nhắc khi điều trị đích hoặc những vi khuẩn điển hình.

Kháng sinh nhóm Phenicol

Cloramphenicol là kháng sinh tự nhiên. Kháng sinh nhóm phenicol có phổ kháng khuẩn rộng, bao gồm các cầu khuẩn Gram - dương, một số vi khuẩn Gram - âm như H. influenzae, N. meningitidis, N.gonorrhoeae,Enterobacteriaceae (Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Salmonella, Shigella).

Thuốc có tác dụng trên các chủng kỵ khí như Clostridium spp., B. fragilis. Thuốc cũng có tác dụng trên các chủng vi khuẩn không điển hình như Mycoplasma, Chlamydia, Rickettsia.

Tuy nhiên, do được sử dụng đã rất lâu nên hiện nay phần lớn các chủng vi khuẩn gây bệnh đã kháng các thuốc nhóm phenicol với tỷ lệ cao, thêm vào đó nhóm thuốc này lại có độc tính nghiêm trọng trên tạo máu dẫn đến hiện tại thuốc không còn được sử dụng phổ biến trên lâm sàng. Việc sử dụng kháng sinh đừng tự ý khi bạn chưa biết chủng vi khuẩn gây bệnh.