Dòng chảy phương Bắc rò rỉ nặng, EU lấy khí đốt từ đâu để vượt qua mùa đông?

Hai hệ thống đường ống dẫn khí đốt từ Nga qua biển Baltic sang châu Âu (Dòng chảy phương Bắc 1 và 2) vừa gặp sự cố rò rỉ nặng. Các bên đang cáo buộc nhau về nguyên nhân gây ra sự cố.

Trước đó, Nga cũng đã khẳng định chính các lệnh trừng phạt của phương Tây là nguyên nhân gây ra việc ngưng cung cấp khí đốt qua đường ống Dòng chảy phương Bắc 1 (Nord Stream 1). Khi ấy, các chính trị gia châu Âu cho rằng Nga đang vũ khí hóa khí tự nhiên.

Nay thì gần như chắc chắn phần lớn châu Âu sẽ đối mặt với mùa Đông 2022 và có thể cả mùa đông tiếp theo nữa mà không có khí đốt Nga vận chuyển qua đường ống dẫn xuyên quốc gia. Liên minh châu Âu (EU) quyết tâm chấm dứt việc dựa vào khí đốt Nga càng sớm càng tốt.

Hai mùa đông sắp tới sẽ rất thách thức đối với tất cả những bên tiêu thụ khí đốt tại châu Âu: hộ gia đình, doanh nghiệp và các ngành công nghiệp. Nhưng các động thái mà EU áp dụng có thể cải thiện vị thế của họ trên thị trường khí đốt toàn cầu.

Trong quá khứ, châu Âu đóng vai trò cân bằng: Nơi đây các chuyến hàng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) được gửi tới, thường là vào mùa hè, khi nhu cầu về khí đốt này ở châu Á ở mức thấp. Như vậy, khí hóa lỏng chỉ đóng vai trò nhỏ trong an ninh khí đốt châu Âu so với khí đốt Nga cung cấp qua hệ thống đường ống vận chuyển.

Nếu vào năm 2027, châu Âu không còn nhập khí đốt Nga thuộc bất cứ loại nào, họ sẽ phải cạnh tranh với châu Á với tư cách là một trung tâm có nhu cầu cao về khí đốt. Hiện chưa rõ sẽ mất bao lâu để thị trường LNG gia tăng nguồn cung để đáp ứng nhu cầu mới của châu Âu nhưng thị trường toàn cầu sẽ phải tái cân bằng.

Mùa đông ảm đạm phía trước

Nga đã cung cấp khoảng 40% toàn bộ khí đốt tiêu thụ ở EU trong năm 2021. Đức đặc biệt dựa vào nguồn cung khí đốt rẻ này. Khí tự nhiên chỉ tạo ra khoảng 15% sản lượng điện của Đức nhưng nhiều người dân Đức dựa vào khí đốt để sưởi ấm và khí đốt cũng đóng vai trò trọng yếu đối với các ngành công nghiệp nặng như ngành hóa dầu sử dụng nhiều năng lượng.

EU hiện phải thực hiện các biện pháp mạnh để bảo đảm nguồn cung thay thế, giảm nhu cầu về khí đốt và chuẩn bị cho kịch bản thiếu khí tự nhiên trong mùa đông này. Chương trình Save Gas for a Safe Winter (Tiết kiệm khí đốt cho một mùa đông an toàn) của EU hướng tới việc giảm nhu cầu khí đốt tổng thể đi 15% trong toàn khối vào mùa đông này bằng việc yêu cầu người dân tắt máy điều nhiệt trong nhà và văn phòng. Dự kiến có thể còn có các biện pháp khác nữa.

Tin tức tốt lành cho châu Âu là các nguồn khí đốt khác - từ Na Uy, Bắc Phi và Azerbaijan, vẫn đang chảy bình thường. Dự trữ cho mùa đông năm nay đã đạt trên 80% - trước thời hạn của EU là vào cuối tháng 10. Năng lực của châu Âu đi qua mùa đông mà không bị khủng hoảng nguồn cung khí đốt sẽ phụ thuộc phần lớn vào thời tiết: Không chỉ là độ lạnh mà còn cả yếu tố mặt trời và gió. Khí đốt sẽ đóng vai trò dự phòng cho việc phát điện bằng nguồn tái tạo ở nhiều nước.

Mặt khác, châu Âu cần thu hút các chuyến hàng LNG linh hoạt sang châu Âu (tức là nguồn cung không bị bó buộc vào các hợp đồng dài hạn phổ biến ở châu Á). Các nước thành viên EU và các thành viên Khu vực Kinh tế châu Âu dự kiến nhập thêm 41 tỷ mét khối khí tự nhiên hóa lỏng so với năm 2021, tương đương 67% lượng khí đốt bị giảm từ nguồn Nga.

Nhu cầu khí đốt của Trung Quốc giảm khoảng 25% năm nay so với năm trước (do chính sách zero-Covid và đà tăng trưởng kinh tế chậm lại) cũng góp phần vào quá trình trên. Tuy nhiên, ngay cả khi ấy vẫn có khoảng trống về nguồn cung và đang có các dấu hiệu cảnh báo về cạnh tranh gia tăng từ các khu vực khác của châu Á đối với nguồn cung khí đốt hóa lỏng trong mùa đông.

Nỗ lực lớn trong toàn khối

Để đảm bảo nhập được lượng khí đốt nói trên, châu Âu cần có cơ sở hạ tầng LNG tốt hơn (tức là cần có các cảng container để dỡ LNG từ tàu biển, lưu trữ và chuyển thành khí đốt bơm vào các đường ống dẫn khí tới người tiêu dùng). Tuy nhiên, hiện nay dòng khí bị tắc nghẽn đây đó, khiến giá khí đốt dao động trong ngắn hạn.

Năng lực vận chuyển LNG đi toàn cầu cũng bị căng mỏng. Mức giá thuê một tàu chở LNG sang châu Âu đứng ở ngưỡng 100.000 USD/ngày trong tháng 9 - tăng 60% so với tháng 8.

Người ta vẫn đang lên kế hoạch cho các dự án cảng nhập LNG trên các bờ biển châu Âu. Một phân tích công nghiệp cho thấy tổng năng lực nhập khẩu của EU có thể tăng lên 42% vào năm 2025. Nhưng phải mất thời gian thì mới xây xong các cảng LNG lâu dài như thế này.

Cũng bản phân tích nói trên cho thấy năng lực nhập khẩu của châu Âu sẽ tăng nhanh hơn các nguồn cung LNG bổ sung, dẫn tới cạnh tranh gia tăng và một thị trường chật chội trong vài năm tới.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã đi một loạt các nước xuất khẩu LNG như UAE để lấp đầy các cảng nhập khí đốt của mình.

Một điều may nữa cho EU là trong các năm 2026-2027, sẽ có một làn sóng cung cấp LNG mới để lấp đầy các cảng này khi sản xuất mở rộng ở Qatar và các dự án mới đi vào hoạt động ở Mỹ. Cuộc khủng hoảng khí đốt hiện nay cũng thúc đẩy các khoản đầu tư mới, đặc biệt là ở Mỹ. Người ta thậm chí còn nói về nguy cơ thừa nguồn cung vào cuối thập kỷ này.

Nhưng EU không chỉ muốn xoay trục khỏi khí đốt Nga. Họ còn muốn giảm nhu cầu về khí tự nhiên bằng việc thúc đẩy triển khai năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả năng lượng, điện khí hóa việc sưởi ấm trong nhà và tìm các phương án thay thế cho việc sử dụng khí tự nhiên trong công nghiệp như là dùng khí hydro.