Điều chỉnh chi phí kinh doanh: Liệu có khơi thông 'điểm nghẽn' cung ứng xăng dầu?

Biến động bất thường của giá xăng dầu đã lộ ra nhiều điểm yếu của thị trường phân phối - bán lẻ xăng dầu, trong đó, chi phí kinh doanh được xem là điểm nghẽn mấu chốt dẫn đến việc thiếu hụt nguồn cung và đóng cửa, nghỉ bán nhiều cửa hàng xăng dầu ở nhiều địa phương thời gian qua. “Giải bài toán chi phí kinh doanh - Khơi thông "điểm nghẽn" cung ứng xăng dầu” là nội dung tọa đàm do báo Công Thương (cơ quan ngôn luận của Bộ Công Thương - đơn vị được giao trách nhiệm quản lý nhà nước về lĩnh vực xăng dầu) tổ chức chiều 10/11/2022.

Theo phân tích của các chuyên gia, thị trường xăng dầu Việt Nam đã và đang trải qua giai đoạn rất khó khăn bởi những biến động khó lường trên thị trường thế giới. Trong đó, chi phí kinh doanh xăng dầu được cho là chưa theo kịp với diễn biến thực tế của thị trường đã khiến nhiều doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối kinh doanh thua lỗ, nhiều đại lý gián đoạn nguồn hàng, gây nên những khó khăn rất lớn trên thị trường.

Câu hỏi đặt ra là vì sao các doanh nghiệp kiến nghị điều chỉnh chi phí kinh doanh xăng dầu đã nhiều năm nay và bản thân cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Công Thương cũng đã nhiều lần đề nghị Bộ Tài chính tính toán lại mức chi phí trong cơ cấu giá xăng dầu, nhưng mãi cho đến kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 11/10 vừa qua mức chi phí vận chuyển xăng dầu từ nhà máy về cảng và mức premium trong nước trong giá cơ sở mặt hàng xăng dầu mới được điều chỉnh tăng; còn các chi phí đưa xăng dầu về Việt Nam mới được Liên Bộ thống nhất áp dụng từ kỳ điều hành 11/11/2022.

Một trong những nguyên nhân được ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam chỉ ra, đó chính là sự hiểu chưa đúng, chưa đầy đủ về các loại chi phí đang có và đang áp dụng đối với mặt hàng xăng dầu. Việc xây dựng chính sách trên quan điểm tư duy “nhập trong nước phải rẻ hơn mua nước ngoài” nhưng trên thực tế đã cho thấy không phải lúc nào mong muốn cũng đạt được.

Theo phân tích của ông Bùi Ngọc Bảo, trong chi phí kinh doanh xăng dầu có 2 phần chính: Thứ nhất là chi phí tạo nguồn - là chi phí mà cơ quan quản lý nhà nước đang bàn, đang điều chỉnh - là phần giá vốn được doanh nghiệp thực hiện theo quy định của Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu. Những chi phí này được doanh nghiệp tổng kết lại sau 6 tháng thực hiện và báo cáo lên liên Bộ. Thứ 2 là chi phí liên quan đến chiết khấu, đó là chi phí lưu thông. Loại chi phí này được xác định từ năm 2014 khi ban hành Nghị định 83 cho đến giờ vẫn áp dụng là 1.350 đồng chưa thay đổi.

Về việc Liên Bộ Công Thương - Tài chính áp dụng điều chỉnh tăng chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, tính toán vào giá xăng dầu để bù đắp chi phí cho doanh nghiệp trong kỳ điều hành ngày 11/11/2022.

Để thị trường xăng dầu Việt Nam vận hành ổn định thời gian tới, theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, trong trước mắt nên rà soát lại tất cả các kế hoạch từ nhập khẩu đến tiêu thụ của các địa phương trong những tháng cuối năm và đầu năm 2023 để từ đó có những kế hoạch nhập khẩu hoặc nhập hàng để đáp ứng nhu cầu nhằm thỏa mãn đến mức tối đa nhu cầu về sản lượng.

Cùng với việc xem xét sửa đổi định mức chi phí kinh doanh xăng dầu phù hợp với thực tiễn, cũng cần phải có bài toán lâu dài hơn, đó là xem xét lại mối quan hệ giữa các chủ thể trong hệ thống kinh doanh xăng dầu hiện nay. Phải có cơ chế cụ thể giữa doanh nghiệp đầu mối và doanh nghiệp cung ứng, bán lẻ để có hoạt động tương đối độc lập của các doanh nghiệp. Khi các doanh nghiệp cạnh tranh bình đẳng, tự chịu trách nhiệm trong kinh doanh cũng như lãi lỗ sẽ đảm bảo tính cạnh tranh của thị trường được tốt hơn.