Chuyến thăm Trung Quốc của Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ: Sóng gió ngay từ khi bắt đầu

Đây là chuyến thăm chính thức cấp cao nhất đến Trung Quốc của một quan chức Mỹ kể từ sau khi Đặc phái viên khí hậu John Kerry thăm Thượng Hải vào tháng 4/2021.

Bất đồng ngay từ khâu tổ chức

Theo thông báo của Trung Quốc, bà Wendy Sherman sẽ hội đàm với Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tạ Phong, trước khi gặp gỡ Ngoại trưởng Vương Nghị.

Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, bà Wendy Sherman sẽ “thảo luận những lĩnh vực mà chúng tôi quan ngại sâu sắc về hành vi của Trung Quốc cũng như những lĩnh vực mà lợi ích của hai bên gặp nhau. Những cuộc thảo luận này là một phần trong nỗ lực không ngừng nghỉ của Mỹ nhằm tổ chức những cuộc trao đổi thẳng thắn với các quan chức Trung Quốc để thúc đẩy các lợi ích và giá trị của Mỹ, và để quản lý quan hệ một cách có trách nhiệm”.

Về phần mình, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nêu rõ, Bắc Kinh sẽ “thể hiện rõ ràng với phía Mỹ về nguyên tắc và quan điểm của nước này với sự phát triển của quan hệ Mỹ-Trung, cũng như thái độ kiên quyết đối với việc bảo vệ an ninh chủ quyền và các lợi ích phát triển của mình”.

Chuyến công du của thứ trưởng Ngoại giao Mỹ diễn ra trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh đang đối đầu trên hàng loạt lĩnh vực, từ nhân quyền, tin tặc, an ninh trên biển, cho đến vấn đề Hong Kong, hay cạnh tranh công nghệ, kinh tế. Tuần trước, chính quyền Biden đã cảnh báo các doanh nghiệp Mỹ về những nguy cơ rủi ro khi hoạt động tại Hong Kong.

Hồi đầu tuần này, Mỹ cùng các đồng minh, trong đó có Anh, Canada, Nhật Bản cáo buộc Trung Quốc tiến hành chiến dịch do thám mạng toàn cầu. Đây là lần tập hợp liên minh đông đảo để công khai nêu đích danh Bắc Kinh do thám trong môi trường ảo. Các bên cho rằng, những đối tượng được Trung Quốc hậu thuẫn đã tham gia vào một vụ tấn công phần mềm máy chủ Microsoft Exchange vào đầu năm nay. Bắc Kinh bác bỏ cáo buộc này đồng thời gọi đây là “một chiến dịch bôi nhọ”.

Chuyến thăm Trung Quốc của Thứ trưởng Ngoại giao Wendy Sherman cuối cùng đã được xác nhận sau những bất đồng về cách thức tổ chức giữa hai nước. Tờ Financial Times đưa tin, sự không chắc chắn về chuyến thăm này chủ yếu là do bất đồng về việc ai sẽ là nhân vật tiếp đón bà: Mỹ muốn Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lạc Ngọc Thành, trong khi Trung Quốc lại đề xuất Thứ trưởng Ngoại giao Tạ Phong – thành viên thứ 5 trong bộ ngoại giao nước này. Hai bên dường như đã giải quyết được bế tắc bằng thỏa thuận: bà Sherman chủ yếu hội đàm với ông Tạ Phong sau đó được thu xếp gặp gỡ với Ngoại trưởng Vương Nghị.

Thách thức và kỳ vọng

Giới phân tích cho rằng, mặc dù chuyến thăm của bà Sherman là dấu hiệu tốt cho thấy Mỹ và Trung Quốc vẫn tiếp tục các cuộc đối thoại, tuy nhiên những căng thẳng trong cuộc đối thoại giữa hai phái đoàn cấp cao Mỹ và Trung Quốc hồi tháng 3/2021 và các biện pháp trừng phạt đáp trả lẫn nhau liên quan đến cách Trung Quốc xử lý vấn đề Tân Cương và Hong Kong được cho là sẽ tạo rào cản lớn trong các cuộc đàm phán.

Yu Jie – chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House) cho rằng: “Các vấn đề được đưa ra thảo luận có thể rất nhiều do những bất đồng giữa hai phía trên nhiều lĩnh vực, từ quyết định của Mỹ đưa các công ty Trung Quốc vào danh sách đen đến tấn công mạng, trừng phạt các quan chức liên quan vấn đề Tân Cương. Rất khó để thấy triển vọng cải thiện quan hệ song phương”.

Bà Sherman sẽ tới Trung Quốc sau khi thăm Nhật Bản, Hàn Quốc và Mông Cổ. Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết, Washington hy vọng sẽ chứng minh cho Trung Quốc thấy được “một cuộc cạnh tranh có trách nhiệm và lành mạnh là như thế nào” thông qua chuyến thăm của một trong những nhà ngoại giao cấp cao đáng tin cậy nhất của Tổng thống Biden. Mỹ bày tỏ mong muốn có được “những hàng rào an toàn” trong mối quan hệ song phương và đảm bảo rằng, cuộc cạnh tranh sẽ không trở thành cuộc xung đột.

Một số phương tiện truyền thông của Trung Quốc đã phản ứng gay gắt trước tuyên bố Bộ Ngoại giao Mỹ. Thời báo Hoàn Cầu đăng tải một bài xã luận ngày 22/7 cho biết: “Nhưng hàng rào an toàn như vậy sẽ là hàng rào đơn phương của Mỹ nhưng là một nhà tù được bao quanh bằng dây thép gai đối với Trung Quốc”.

Bất chấp những lời lẽ chỉ trích nói trên, chuyến thăm của Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Sherman vẫn được kỳ vọng sẽ đặt nền móng cho các nhà ngoại giao hàng đầu của hai nước gặp nhau và mở đường cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Biden và Chủ tập Tận Cận Bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 dự kiến diễn ra vào tháng 10/2021, chuyên gia Bonny Lin thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington nhận định.

“Cả hai nước đều muốn chứng tỏ một số “thắng lợi”, trong đó có những nỗ lực cụ thể mà hai bên đã đạt được một số tiến triển và nhất trí cùng nhau thúc đẩy. Về khía cạnh đó, tôi nghĩ sẽ có rất nhiều điều được mong đợi từ chuyến thăm này”, bà Bonny Lin lưu ý.