Chữa 'chứng bệnh ách tắc' tại cửa khẩu: Cần giải pháp căn cơ!

Thế nhưng, 2 tuần trở lại đây cảnh này lại tái diễn khi vài nghìn xe đang đứng im tại chỗ tại khu vực cửa khẩu biên giới phía Bắc và trở thành điệp khúc “đến hẹn lại hát”.

Để kịp thời khắc phục tình trạng ùn tắc nông sản, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành yêu cầu các Bộ Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tài chính, Ngoại giao, Giao thông vận tải, Y tế, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao tiếp tục thực hiện nghiêm túc, đầy đủ ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 21/9/2021 về việc thúc đẩy sản xuất, lưu thông, tiêu thụ và xuất khẩu nông sản trong bối cảnh phòng, chống dịch bệnh COVID-19.

Điệp khúc nghẽn tại cửa khẩu

Theo thông tin từ Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng – Lạng Sơn, từ cuối tháng 11/2021 đến nay, lượng phương tiện chở hàng xuất khẩu lên các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn tăng gấp từ 2 - 3 lần so với trung bình hàng tháng, khoảng 1.500 – 1.700 phương tiện/ngày khiến cho phương tiện bị ùn ứ ngày càng tăng cao.

Cụ thể, sáng ngày 15/12, tại khu vực cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị tồn trên 1.300 xe; tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh tồn trên 2.400 xe; tại cửa khẩu chính Chi Ma tồn 730 xe.

Theo tính toán của Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng – Lạng Sơn, để có thể xuất khẩu hết số xe hàng đang tồn sẽ phải mất từ 8 - 10 ngày đối với cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị; từ 18 – 25 ngày với cửa khẩu chính Chi Ma và từ 15 - 22 ngày đối với cửa khẩu Tân Thanh trong điều kiện xe hàng mới không lên cửa khẩu.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn ứ trên được đơn vị chức năng tỉnh Lạng Sơn đánh giá là do diễn biến phức tạp của tình hình dịch COVID-19, phía Trung Quốc siết chặt quản lý phòng chống dịch, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn gặp rất nhiều khó khăn.

Phó Trưởng Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng – Lạng Sơn, Hoàng Khánh Duy cho biết, trong văn bản về việc hạn chế vận chuyển hàng hóa xuất khẩu qua các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn (lần 3), Ban đã khuyến cáo và yêu cầu doanh nghiệp, chủ hàng và lái xe chủ động lập kế hoạch xuất nhập khẩu, điều tiết từ sớm, từ xa; trao đổi với bạn hàng, đối tác Trung Quốc để tạm dừng hoặc hạn chế tối đa lượng phương tiện chở hàng lên cửa khẩu trên địa bàn trong thời điểm này.

Với vai trò quản lý hoạt động chung tại các cửa khẩu, Ban phối hợp với các cơ quan liên quan, lực lượng chức năng tổ chức hội đàm với lực lượng chức năng của Trung Quốc để thống nhất biện pháp hỗ trợ, thúc đẩy xuất nhập khẩu hàng hóa, duy trì hoạt động thông quan xuất nhập khẩu trên cơ sở đảm bảo quy định về phòng, chống dịch COVID-19 theo yêu cầu của hai bên.

Chia sẻ về vấn đề này, đại diện Bộ Công Thương, tình trạng ùn ứ các xe hàng tại cửa khẩu biên giới các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh… đã được UBND tỉnh, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến nghị rất nhiều lần. Thế nhưng, dù được khuyến nghị, các xe hàng vẫn ùn ùn nối đuôi lên biên giới khiến tình trạng quá tải càng thêm nghiêm trọng.

Đáng lưu ý, không riêng gì phía Việt Nam, phía Trung Quốc cũng có thông báo nêu rõ: Do tình hình dịch COVID-19 ngày càng nghiêm trọng nên lái xe cửa khẩu cần về quê sớm để cách ly 21 ngày kịp đón năm mới với gia đình, dẫn đến việc xuất hàng sang Việt Nam sẽ phải dừng sớm hơn mọi năm.

Vì vậy, hàng hóa về tới kho Bằng Tường trước ngày 31/12 sẽ được thông quan về Việt Nam trước Tết Nguyên đán, nếu về tới kho Bằng Tường sau Tết Dương lịch 1/1/2022 khả năng sẽ đợi sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán mới thông quan tiếp.

Tuy nhiên, từ đầu tháng 12/2021 đến nay, tình trạng ùn ứ tại các cửa khẩu ngày càng nghiêm trọng, lưu lượng xe chở hàng lên biên giới vẫn tăng cao, trong khi năng lực thông quan tại các cửa khẩu rất hạn chế do phía Trung Quốc siết chặt kiểm dịch, xét nghiệm để phát hiện virus SARS-CoV-2 trên bao bì, phương tiện vận tải…

Không riêng gì cửa khẩu Tân Thanh, hiện nay lượng xe container hàng đông lạnh và hoa quả xuất sang Trung Quốc qua Móng Cái (Quảng Ninh) đến ngày 17/12 vẫn còn kẹt lại khoảng trên 1.000 xe container; trong đó số xe container được thông quan hàng ngày chỉ từ 40-50 xe/ngày, khiến lượng xe ùn ứ ở Móng Cái rất lớn.

Trước thực tế trên, lãnh đạo các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh đã bắt tay phối hợp cùng Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng như các cơ quan chức năng phía Trung Quốc nhằm giải tỏa nút thắt này. Dù vậy, bài toán ở đây chỉ được giải một cách thấu đáo khi các chủ hàng tạm ngừng chở hàng lên biên giới, nhất là các mặt hàng nông sản, trái cây, bởi thời gian kiểm tra, thông quan kéo dài sẽ khiến chất lượng nông sản, rau quả bị biến đổi, thậm chí thối hỏng.

Gỡ nút thắt giao thương

Anh Đinh Bá Tiến là lái xe đường dài chở nông sản sang Trung Quốc đã chờ ở đây 14 ngày trong điều kiện sinh hoạt tạm bợ, phát sinh nhiều chi phí. Sau khi nằm ở bãi chờ 8 ngày, anh Đinh Bá Tiến phải chờ xuất hàng thêm 6 ngày nữa. Vì vậy, ngoài thời gian, chi phí xăng dầu để duy trì kho lạnh cho container hàng hóa cũng đến tiền triệu mỗi ngày, chưa kể chi phí bến bãi, ăn uống sinh hoạt cũng rất tốn kém. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ khó khăn cho cả lái xe và chủ hàng.

Ông Đinh Kỳ Giang, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn cho hay: Việc Trung Quốc dừng thông quan này không phải lý do duy nhất khiến hàng nghìn xe đang ùn ứ chờ thông quan tại các cửa khẩu. Cuối năm thường là cao điểm xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc, cũng là thời điểm thu hoạch nông sản, lượng hàng chờ thông quan tại các cửa khẩu phía Bắc rất lớn.

Không những thế, xe tải chở hàng sau khi đã vào khu vực cửa khẩu phải dừng ở bãi chờ, lái xe sẽ được cách ly tập trung. Cửa khẩu sẽ bố trí lái xe chuyên trách để lái xe hàng qua cửa khẩu. Việc thông quan hàng hóa với quy trình như vậy khiến tình trạng ùn ứ ngày càng tăng.

Theo các chuyên gia, để chữa chứng "nghẽn ở cửa khẩu" đâu chỉ cần liều thuốc trước mắt, ngắn hạn như trên mà cần giải pháp lâu dài, căn cơ của nhiều ngành, thay đổi từ sản xuất, chế biến, vận tải, chuỗi cung ứng, lưu thông hàng hóa đến quản lý xuất nhập khẩu.

Điều đáng nói là không thể đổ lỗi tất cả cho dịch COVID-19 bởi trạng ùn ứ hàng hóa tại các cửa khẩu hiện nay là một hiệu ứng dây chuyền tất yếu, một triệu chứng của bất cập sản xuất - tiêu thụ hàng hóa.

Do vậy, các chuyên gia cho rằng cần thể hiện rõ hơn vai trò nhạc trưởng cũng như hình thành các tổ hợp đủ mạnh để hỗ trợ, chủ động ứng phó. Dù chưa thể chữa trị dứt điểm căn bệnh này nhưng cần kê toa chính xác và định hình phác đồ điều trị hiệu quả.

Nhằm khôi phục hoạt động giao thương, ông Trần Quốc Toản- Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Bộ Công Thương đã chủ động báo cáo, kiến nghị và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tiếp tục mở lại hoạt động các cửa khẩu phụ, lối mở trên tuyến biên giới Việt Nam-Trung Quốc.

Bên cạnh việc phối hợp với các bộ, ngành trong việc phối hợp để giúp giải tỏa ách tắc này, Bộ trưởng Công Thương đã nhiều lần điện đàm/ hội đàm cũng như gửi công thư và nhiều công hàm của Bộ Công Thương tới Lãnh đạo các bộ ngành, địa phương và cơ quan phía của Trung Quốc thúc đẩy giải quyết những vướng mắc, tạo thuận lợi thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu giữa hai nước.

Đầu tháng 12, Bộ trưởng Công Thương một lần nữa có thư gửi tới các đối tác phía Trung Quốc (Bộ trưởng Thương mại, Tổng cục trưởng hải quan, Bí thư Quảng Tây) đề nghị các giải pháp cụ thể tháo gỡ tình trạng ùn tắc hàng hóa xuất nhập khẩu tại khu vực biên giới.

Mặt khác, Bộ Công Thương cũng đang phối hợp với phía Trung Quốc tổ chức Kỳ họp lần thứ nhất Nhóm Công tác thuận lợi hóa thương mại Việt-Trung nhằm tìm kiếm các giải pháp tạo thuận lợi cho thương mại song phương; chỉ đạo các đơn vị chức năng phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương chủ động nắm bắt tình hình xuất nhập khẩu, thông quan hàng hóa và các vấn đề liên quan khác tại khu vực cửa khẩu.

Theo ông Trần Quốc Toản, Bộ Công Thương đã liên tục phổ biến thông tin, quy định mới của thị trường Trung Quốc cho các địa phương và doanh nghiệp xuất khẩu nhằm thúc đẩy đáp ứng yêu cầu của thị trường Trung Quốc, tạo thuận lợi cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam…

Cùng với đó, Bộ Công Thương nhiều lần có văn bản khuyến cáo các doanh nghiệp cũng như đề nghị các địa phương có vùng trồng tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn cho người nông dân và doanh nghiệp; đẩy nhanh triển khai thực hiện đáp ứng các quy định của phía Trung Quốc tại Lệnh 248, Lệnh 249 có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.

Đặc biệt, Bộ đã trao đổi với đối tác phía Trung Quốc để chuyển sang đi qua các khẩu chính, cửa khẩu quốc tế tại các tỉnh khác như Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai để giảm ùn ứ tại Lạng Sơn; chuyển phương thức vận tải đi bằng đường biển đến các cảng của Trung Quốc như đối với mặt hàng thủy sản.

Mặt khác, chuyển nhanh, chuyển mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc theo hình thức chính ngạch; ứng dụng các giải pháp công nghệ trên nền tảng internet để tìm kiếm mở rộng thị trường, thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa trong nước và sang các thị trường tiềm năng.