Cà Mau tận dụng lợi thế để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng

Ăn nên làm ra nhờ “nghề di sản”

Vườn Quốc gia U Minh Hạ là một trong những điểm du khách muốn đến tham quan nhất khi về với Cà Mau. Vùng đất U Minh Hạ từ xa xưa đã nổi tiếng là nơi giàu sản vật hàng đầu vùng Đồng bằng Sông Cửu Long. Hiện nay, tuy sản vật không còn trù phú như trước nhưng đất rừng U Minh Hạ vẫn đứng hàng đầu trong hệ sinh thái ngọt nơi Chín Rồng. 

Không chỉ là cá đồng, trăn, rắn, rùa mà những loài động vật quý hiến như: khỉ, tê tê, nai,... vẫn còn rất nhiều dưới tán rừng tràm rậm rạp nơi đây. Đặc biệt, U Minh Hạ còn có nghề truyền thống gác kèo ong, gắn liền với thương hiệu “Mật ong U Minh Hạ” đã được người dân mọi miền đất nước biết tới.

Người dân sống dưới tán rừng tràm đất rừng U Minh đã và đang tận dụng những lợi thế trên để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Chính những điều đó đã tạo ra ấn tượng sâu sắc cho khách tham quan. Bà Nguyễn Thị Tuyết Hồng, du khách ở TPHCM rất ấn tượng với không khí trong lành, tiết trời hơi se lạnh dịp Tết đến Xuân về khi tham quan Khu du lịch sinh thái cộng đồng Mười Ngọt, đặc biệt, là nét hoang sơ, sự trù phú của các sản vật ở đây.

Khu du lịch sinh thái cộng đồng Mười Ngọt hình thành từ năm 2015. Đây là một trong những khu du lịch ra đời sớm nhất ở xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời. Lúc còn sơ khai, nơi này chỉ đơn thuần như 1 quán ăn để đón khách đến thưởng thức khung cảnh bình yên và thưởng thức các loại sản vật đặc trưng. 

Anh Phạm Duy Khanh, Chủ khu du lịch Mười Ngọt cho biết, từ diện tích vài ha đất ban đầu, gia đình anh cũng như bao hộ dân nơi đây, đều hành nghề gác kèo ong để “lấy ngắn nuôi dài” chờ cây tràm đến lúc thu hoạch. Sau đó, gia đình anh mua và ký hợp đồng thuê thêm để có tổng diện tích đất gần 60ha.

Phần đất rộng lớn có khoảng 20 ha là lung, tập trung rất nhiều các loài cá đồng nên gia đình anh đã quyết định trồng thêm cây ăn trái để phát triển du lịch. Khi du khách các tỉnh khác tìm về, anh Khanh mới nhận ra, điều du khách ấn tượng nhất khi đến đây là “Nghề gác kèo ong” và thứ khách muốn mang về nhất cũng chính là mật ong U Minh Hạ. 

Đặc biệt, từ khi “Nghề gác kèo ong” trở thành di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia thì lại càng có sức hút với du khách. Từ đó, gia đình anh đã chọn “ăn ong” là sản phẩm du lịch chính. Đặc biệt, để đón lượng du khách đến nhiều dịp Tết này, anh Phạm Duy Khanh đã tạo ra cung đường du lịch trong diện tích 60 ha đất của gia đình. Du khách đến đây sẽ được trải nghiệm đi đổ lú, đặt lợp, nhất là có thể cùng đi bắt ong, ăn mật ong ngay trong rừng.

Nghề di sản – “ăn ong” đã tạo điểm nhấn với du khách, qua đó, giúp gia đình anh Khanh có nguồn thu để đầu tư thêm các công trình mới phục vụ du khách. Dưới vùng đệm đất rừng U Minh Hạ hiện cũng đã hình thành nhiều điểm du lịch sinh thái như: Mười Sử; HTX Trang Trại Xanh (ở xã Nguyễn Phích, huyện U Minh); Vườn cò Tư Sự (xã Biển Bạch Đông, huyện Thới Bình)...

Đủ “thiên thời, địa lợi”, nhưng vẫn thiếu...

Người dân đất rừng U Minh Hạ đã tận dụng lợi thế của thiên thiên, của giá trị văn hóa để vươn lên bằng làm du lịch sinh thái cộng đồng. Còn đối với người dân huyện Ngọc Hiển – nơi có điểm mốc cuối cùng Tổ quốc cũng như vỡ òa khi đường Hồ Chí Minh thông tuyến về đến mốc tọa độ GPS-0001 vào năm 2016. Tuyến đường không chỉ thỏa ước mơ bao đời nay của người dân địa phương mà còn là “cú hích” để người dân phát triển du lịch sinh thái cộng đồng.

Nói đến lợi thế để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng, huyện cuối trời - Ngọc Hiển có lợi thế tuyệt đối so với các địa phương khác ở Cà Mau. Không chỉ có điểm mốc tận cùng Tổ quốc, nơi đây còn có Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, với bạt ngàn rừng ngập mặn. 

Dưới tán rừng đước, rừng mắm của huyện từng là “ốc đảo” của tỉnh Cà Mau, sản vật không thua kém vùng đất U Minh Hạ. Đây chính là nơi tạo nên thương hiệu “Tôm khô Rạch Gốc” và góp phần đưa “Cua Cà Mau” nổi tiếng gần xa. Đặc biệt, nghề di sản cấp Quốc gia “Muối ba khía” cũng thuộc vùng đất mà “cây mắm đi trước, cây đước theo sau lấn dần ra biển”.

Người dân vùng đất cuối trời đã khéo léo tận dụng những lợi thế đó để phục vụ du khách. Ai ghé điểm dừng chân Tư Tỵ (thị trấn Rạch Gốc) lại không muốn cầm cần câu, câu con cá thòi lòi leo được trên cây. Cùng người dân địa phương đi đặt lú bắt tôm, câu cua để 1 lần biết về nghề truyền thống bao đời nay của người dân địa phương. 

Về với Khu du lịch Quốc gia Mũi Cà Mau (xã Đất Mũi) đứng ở chóp Mũi, buổi sáng ngắm hoàng hôn, buổi chiều nhìn bình minh cũng là điều rất đặc biệt. Đến Khu du lịch sinh thái cộng đồng Hoàng Hôn (xã Đất Mũi), nhiều người sẽ muốn 1 lần trải nghiệm chuyến đi xuyên rừng để tận hưởng cảnh mênh mông sông nước.

Đó là những lợi thế mà không phải nơi nào cũng có để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Người dân địa phương hiểu hơn ai hết những lợi thế mình đang có. Tuy nhiên, để phát triển như mong muốn thì vẫn còn 1 khó khăn rất cơ bản là: Đất. 

Khoảng 80% diện tích đất của huyện Ngọc Hiển nằm trong lâm phần Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau và Công ty Lâm nghiệp Ngọc Hiển. Trong đó, phần diện tích thuận lợi nhất để phát triển du lịch nói chung, du lịch sinh thái cộng đồng nói riêng, gần hết nằm trong Vườn Quốc gia nên không thể chuyển đổi để xây dựng. Hiện nay, toàn bộ các khu, điểm du lịch sinh thái cộng đồng ở đây đều phải xây dựng công trình bán kiên cố và bị giới hạn diện tích xây dựng.

Cần tháo những khó khăn về cơ chế

Khu du lịch sinh thái cộng đồng Hoàng Hôn cũng vì vướng khó khăn này mà những ngày lễ, tết đón hàng trăm khách thì thiếu cả chỗ ăn, chỗ nghỉ. Ông Nguyễn Văn Hôn, Giám đốc Khu du lịch Hoàng Hôn cho biết, muốn mở rộng nhưng không được phép, do là đất rừng. Tuy nhiên, nhiều tỉnh thành khác cũng có vườn quốc gia, có rừng phòng hộ nhưng họ đều khai thác được, tại sao Cà Mau lại không?

Ông Tiêu Minh Tiên, Phó Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao Du lịch Cà Mau thừa nhận, địa phương đang gặp khó khăn như vừa nêu. Ông Tiên cho biết, tỉnh Cà Mau có hai Vườn Quốc gia là U Minh Hạ và Mũi Cà Mau. Đây cũng là hai nơi thuận lợi nhất để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng của tỉnh. 

Tuy nhiên, đất trong Vườn quốc gia không thuộc thẩm quyền chuyển đổi của địa phương. UBND tỉnh Cà Mau đã nhiều lần có văn bản kiến nghị các bộ ngành, Trung ương xem xét cho chuyển đổi một số khu vực để bố trí dân cư và phát triển du lịch, tuy nhiên, vẫn chưa được chấp nhận.

Thời gian qua, các cấp ngành chức năng tỉnh Cà Mau đã tập trung đầu tư, nâng tầm các sản vật, sản phẩm du lịch đặc trưng để thu hút du khách và tạo điều kiện để người dân phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Đến nay, những thành quả đã thấy rõ, khi hai nghề truyền thống: “Gác kèo ong” và “Muối ba khía” đã được công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Những sản vật như Mật ong U Minh Hạ, Cua Năm Căn, Tôm khô Rạch Gốc; Cá khô khoai Cái Đôi Vàm; Cá khô bổi U Minh, Dưa bồn bồn Cái Nước... đã dần xây dựng được thương hiệu, được nhiều người biết đến và cũng đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học – Công nghệ) công nhận nhãn hiệu tập thể.

Tiềm năng, lợi thế để tỉnh Cà Mau phát triển du lịch cộng đồng là rất lớn. Người dân địa phương đã tận dụng những lợi thế này để vươn lên. Tuy nhiên, toàn tỉnh mới có 14 khu, điểm du lịch sinh thái cộng đồng là còn khiêm tốn. Những khu du lịch thực tế cũng chưa được đầu tư xứng tầm, đáp ứng nhu cầu của du khách. 

Sự tồn tại này có nguyên nhân đến từ “vướng cơ chế quản lý đất đai”. Điều này không chỉ gây khó khăn cho người dân mà chính quyền địa phương cũng rất khó để kêu gọi các nhà đầu tư. Để người dân địa phương phát triển kinh tế từ làm du lịch sinh thái cộng đồng, để “du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn” như kỳ vọng vào thời gian tới thì tỉnh Cà Mau cần được tháo gỡ khó khăn rất cơ bản này.