Áp lực lớn phía sau lễ hội sầu riêng

“Lễ hội Sầu riêng Krông Pák lần thứ 1 – 2022” vừa bế mạc, ghi dấu thành công của một ngành hàng nông sản mới của Đăk Lăk. Bên cạnh những con số mang tới niềm vui và tự hào, như thu hút 40.000 lượt khách, ký ghi nhớ đầu tư 24 dự án, tổng mức đầu tư 11.000 tỷ đồng. Khi dự lễ hội sầu riêng của Đăk Lăk, mọi người cũng thấy không ít áp lực vì cả đầu ra của sản phẩm và quy trình sản xuất sầu riêng hiện nay đều có những lỗ hổng rất cần sớm có kế hoạch khắc phục.

Bị động về đầu ra

Theo bà Đường Kim Thi, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Long Thành Lạng Sơn, cơ sở chính tại tỉnh Tiền Giang-vựa sầu riêng lớn nhất cả nước, huyện Krông Pák và tỉnh Đăk Lăk có tiềm năng rất lớn trong sản xuất sầu riêng nhờ quỹ đất ba zan lớn, không bị lụt lội hay hạn mặn, thêm vào đó là chín rất muộn so với các vùng khác nên tránh được áp lực cạnh tranh, song tiềm năng sầu riêng này đang bị kìm hãm vì quá bị động về đầu ra. 

Năm nay là năm triển vọng nhất  về xuất khẩu khi nghị định thư về kiểm dịch thực vật giữa Việt Nam và Trung Quốc được ký kết, nhưng đến thời điểm này, triển vọng chưa trở thành hiệu quả thực tế. Xuất khẩu chính ngạch vẫn chưa thông, các xe hàng sầu riêng vẫn rất gian nan trên hành trình quá cảnh xuất khẩu.

"Vẫn chưa xuất được 1 trái sầu riêng nào chính ngạch. Đó là cả một vấn đề, không doanh nghiệp nào dám nghĩ. Không chỉ là chưa xuất được chính ngạch, mà nhiều chuyến xuất tiểu ngạch còn phải quay đầu, vì đi quá cảnh phía bên Lào thì mưa gió lụt lội, đường sạt lở. Đi phía Campuchia thì Campuchia không cho hàng mình quá cảnh, nên phải quay đầu về. Như công ty tôi còn 30 container đang trên đường, chưa biết đi đâu. Vẫn cứ chờ, hy vọng ngày nay đi được, ngày mai đi được. Mỗi xe vậy chỉ chịu được hành trình từ 12 đến 15 ngày. Nếu không được thì phải quay về để lột múi cấp đông, không thì hỏng hết," bà Thi chia sẻ.

Chưa có quy trình canh tác đạt chuẩn

So với khó khăn về đầu ra, lỗ hổng trong quy trình canh tác sầu riêng cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sản xuất. Thực tế cho thấy, Krông Pák là vùng sầu riêng lớn nhất, cũng là vùng sầu riêng dễ bị tổn thương nhất ở Đăk Lăk. Năm 2018, hàng ngàn cây đang kỳ doanh ở khu vực này đã chết vì nấm bệnh sau ảnh hưởng của bão số 12/2017. Và năm nay, đa số vườn cây ở huyện lại bị giảm tới 1 nửa năng suất. 

Bà Phạm Thị Hương, ở thôn 19/5, xã Ea Yông, huyện Krông Pák, có hơn 1 ha sầu riêng ngay sát quốc lộ 26. Năm ngoái bà thu được khoảng 25 tấn, nhưng năm nay chỉ được hơn 10 tấn. Bà Hương cho biết, thời tiết khí hậu quá thất thường, mà gia đình lại thiếu kinh nghiệm ứng biến. Ở huyện cũng có nhiều cá nhân làm dịch vụ kỹ thuật sầu riêng, nhưng gia đình không thuê dịch vụ vì giá cao và không thỏa đáng. 

Đến nay, ngành hàng sầu riêng Krông Pák đã qua gần 20 năm xây dựng, giá trị đã đạt đến con số nghìn tỷ. Thế nhưng, vẫn chưa có một quy trình chăm sóc đạt chuẩn và danh mục các loại nông dược phù hợp cho từng giai đoạn tuổi cây, tuổi hoa và trái sầu riêng. 

Ông Nguyễn Trung, phó Giám đốc một doanh nghiệp sản xuất phân bón và chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp ở Bình Dương, có cơ sở tại Krông Pák cho biết, với cây sầu riêng, đọc sách kỹ thuật, xem hướng dẫn trên video là chưa đủ mà phải học từ thực tế sản xuất.  Vùng sầu riêng Krông Pák có nhiều nông dân giỏi, nhưng đáng tiếc, đa số không sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, nên sản xuất chung vẫn chịu nhiều rủi ro. 

"Người nông dân là không muốn truyền lại kinh nghiệm của mình. Dùng chai thuốc là phải xé đi cái nhãn, chỉ muốn độc quyền thôi, rất khó là vậy đó," ông Trung buồn rầu.

Theo Sở Nông nghiệp-Phát triển nông thôn Đăk Lăk, diện tích sầu riêng ở tỉnh hiện có khoảng 15 nghìn ha, hơn 10% trong số đó đã có chỉ dẫn địa lý và được cấp mã số vùng trồng, đang chờ được phía Trung Quốc xét duyệt để có thể xuất khẩu chính ngạch. Việc chậm được phê duyệt các mã số vùng trồng và chưa có chuyến sầu riêng nào được xuất khẩu chính ngạch cho thấy , con đường tới thị trường lớn vẫn còn không ít trở ngại và cạnh tranh. Cùng với cạnh tranh thương mại là cạnh tranh sản xuất, khi diện tích sầu riêng cũng đang tăng vùn vụt ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, như Campuchia, Lào, Thái Lan và Malaysia. Ngành hàng sầu riêng Krông Pák, hay nói chung cả Đăk Lăk và Tây Nguyên cần sớm vá những lỗ hổng cả trong canh tác-sản xuất-thương mại, mới tận dụng được cơ hội và cạnh tranh thành công./.